کوررنگی

آزمون کوررنگی وسیله ای است که چشم پزشک با کمک آن به وجود نقص درک رنگ در افراد پی می برد. این اختلال به عنوان کوررنگی نامیده می شود.

دو نوع آزمون کوررنگی وجود دارد : تست های غربالگری که می تواند احتمال وجود یک مشکل دید رنگ را شناسایی کند و آزمون های کمی دقیق تر که می توانند نقائص دید رنگ را شناسایی و نوع و شدت کور رنگی را تعیین کنند.

آزمون های غربالگری کوررنگی

رایج ترین این تست ها برای کوررنگی “تست رنگ ایشی هارا ” Ishihara  است. این آزمون  را چشم پزشک ژاپنی Shinobu Ishihara  (1879-1963) ابداع  و تشریح کرد و برای اولین باردر سال 1917 منتشر شد.

تست رنگ Ishihara شامل یک کتابچه است که هر صفحه آن شامل یک طرح دایره ای )یا صفحه ای)  است که حاوی تعداد زیادی از نقاط با رنگ ها، روشنایی و اندازه مختلف است. نقاط رنگی  به ظاهر تصادفی طوری چیده شده اند  که یک فرد با دید رنگی طبیعی عدد تک رقمی و یا عدد دو رقمی را در آرایه ای از نقاط  ببینید؛ در حالی که یک فرد کوررنگ یا قادر به دیدن عدد نخواهد بود و یا عددی متفاوت از آنچه فرد با دید رنگ طبیعی می بیند، خواهد دید. صفحات Ishihara به چشم پزشکان در تعیین میزان و نوع رنگ کوری چشم کمک می کنند.

صفحات Ishihara برای غربالگری بیماران با مشکلات دید رنگ توسط پزشکان چشم استفاده می شود. مثلا افراد با نقص رنگ قرمز-سبز ممکن است تعداد ی از نقاط رنگ قرمز را نبینند. تست رنگ چشم کامل Ishihara  شامل 38 صفحه است.  نسخه  های خلاصه شده که حاوی 14 یا 24 صفحه است نیز وجود دارند که بیشتر به عنوان آزمون غربالگری در معاینات جامع چشم استفاده می شود. به طور معمول فرد معاینه شونده با صفحات تست Ishihara در نور طبیعی اتاق در حالی که عینک عادی خود را به چشم زده، مورد آزمایش قرار میگیرد. از+ آنجایی که برای آزمون Ishihara  نیاز است که فرد قادر به خواندن و درک اعداد باشد، این تست در کودکان کم سن و سال کمتر قابل اعتماد است.

یکی از اصطلاحاتی که اغلب برای توصیف صفحات تست رنگ Ishihara مورد استفاده می گیرد، اصطلاح رنگ “pseudoisochromatic” است. این اصطلاح اشاره به برخی از نقطه های رنگی در الگویی دارد که ممکن است در ابتدا با رنگ (“chromatic”)  نقطه های اطراف مشابه  (“iso-“) به نظر برسند. اما این همانندی کاذب مشابه (“pseudo”)  است، و وجود این تفاوت  افراد نرمال را قادر می سازد تا عدد          ” پنهان” شده  در آرایه ای از نقاط را ببینند.

از زمان معرفی تست رنگ Ishihara، شرکت های دیگری نیز آزمایش های غربالگری کوررنگی مشابه با استفاده از صفحات pseudoisochromatic را عرضه کرده اند. با آزمون رنگ فرانسورد Munsell 100؛ مشکلات دید رنگ را تشخیص داده و شدت کوررنگی را بررسی می کنیم. برای تجزیه و تحلیل دقیق تر کوری رنگ و یا دقت توانایی درک رنگ فرد، تست کور رنگی کمی مورد نیاز است. از جمله محبوب ترین  آنها آزمون تست رنگ فرانسورد Munsell 100 است.

این آزمون شامل چهار سینی حاوی تعداد زیادی دیسک های کوچک از رنگ های مختلف است. هر سینی دارای یک دیسک با رنگ مرجع  در یک انتها است. فرد مورد آزمایش باید دیسک های درون سینی را طوری بچیند که رنگها به تدریج تغییر کنند. برای نتایج دقیق، تست رنگ فرانسورد Munsell 100 در شرایطی انجام شود که نور محیط تا حد امکان شبیه نور طبیعی باشد. همچنین، دیسک های رنگی برای جلوگیری ازکاهش شدت رنگ باید حداقل هر دو سال یکبار تعویض شوند، زیرا این مسئله می تواند بر نتایج تاثیر بگذارد.

هر یک از دیسک های رنگی در پایین شماره ای دارد که برای امتیازدهی و تفسیر تست از آن استفاده می شود. هر چه بیشتر فرد آزمایش شونده بتواند دیسکها را دقیق تر پشت سر هم ردیف کند، به معنای داشتن دقت درک رنگ بهتر است. در این روش، تست 100 رنگ می تواند تشخیص دهد که آیا فرد مورد آزمایش کور رنگ است یا خیر و اگر کورنگی دارد از چه نوعی و با چه شدتی است؟ نسخه خلاصه شده از آزمون رنگ 100 – به نام تست فرانسورد D15-Munsell  – وجود دارد که تنها حاوی 15 دیسک  با اعداد با رنگ های مختلف است. آزمون D15، مانند تست رنگ Ishihara فقط برای غربالگری کوررنگی طراحی شده و قادر به ارزیابی شدت کور رنگی نیست. 

1. اختلالی که از بدوتولد وجوددارد اما به علل برخی بیماری ها نیز ایجاد می شود.
2. اگردرتصویرعدد15میبینید دید رنگ سبز-قرمز سالمی دارید.
3. اگرعدد17میبینید دارای اختلال دید رنگی میباشید.

کور رنگی چیست؟

شبکیه ی چشم دارای سلول های مخروطی ست. این سلول ها دارای رنگدانه هایی هستند که با پردازش صحیح رنگ های اولیه یعنی قرمز، سبز و آبی باعث دیدن طیف گسترده ی رنگ ها می شود.

در حقیقت کور رنگی (به انگلیسی: Color blindness) در نتیجه ی آسیب به این سلول ها و یا عصب بینایی است.

کور رنگی علل مختلفی دارد که مهمترین آن مشکل ژنتیکی است. همچنین این اختلال انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

علل کوررنگی

کوررنگی یک بیماری ارثی وابسته به کروموزوم X مغلوب است که در مردان بیشتر دیده می شود و تقریبا همیشه از مادر به پسر به ارث می رسد. به این معنی که زنان دو کروموزوم X و مردان یک کروموزوم Xو یک کروموزوم Y دارند. در بیماری های وابسته به کروموزوم X مغلوب در زنان باید هر دو کروموزوم X معیوب باشد تا بیماری رخ دهد. اگر یک کروموزوم X معیوب باشد، بیماری رخ نمی دهد ولی قابل انتقال به فرزندان است. در مردان معیوب بودن تنها کروموزومX سبب بیماری می شود. بنابراین، فردی که مبتلا به کوررنگی است، مادرش یا مبتلا به کوررنگی است و یا ناقل بیماری کور رنگی است. در این اختلال کروموزومی سلول های مخروطی در شبکیه که مسئول درک رنگ است دچار اختلال می شود و به همین دلیل این فرد رنگ ها را درست تشخیص نمی دهد. حدود ۵ تا ۸ درصد از آقایان و ۰٫۵ درصد از خانم ها کوررنگ متولد می شوند. به عبارت دیگر از هر ۱۲ مرد یک نفر و از هر ۲۰۰ زن یک نفر اختلال دید رنگ دارند. کوررنگی ممکن است بر اثر بیماری های عصب بینایی یا شبکیه نیز رخ دهد. در این موارد، فقط چشمی که مشکل دارد دچار کوررنگی می شود و بیماری در طول زمان تشدید می شود به طوری که ممکن است تبدیل به کوررنگی کامل شود که در آن بیمار دید خاکستری دارد. این بیماران معمولا در تشخیص رنگ آبی و زرد مشکل دارند.کوررنگی یک بیماری اختلال ارثی است که در آن فرد قادر به تشخیص یک یا برخی رنگ ها نمی باشد. سلول های مخروطی چشم افراد کوررنگ فاقد رنگ دانه هایی است که موجب دیدن رنگ ها می شود. به همین دلیل این افراد برخی رنگ ها را به شکل طیفی از رنگ های خاکستری و سیاه می بینند.

علاوه بر مشکلات ژنتیکی، موارد زیر نیز می تواند علت کور رنگی باشد:

• بیماری پارکینسون ( Parkinson’s disease) : این بیماری با آسیب به سلول های عصبی در شبکیه چشم می تواند منجر به کور رنگی شود.
• آب مروارید:  در بیماری آب مروارید عدسی چشم کدر می شود. رنگ ها انگار شسته شده اند و شفافیت لازم را ندارند. بر خلاف کوررنگی ژنتیکی، این اختلال پس از عمل آب مروارید می تواند درمان شود.
• تیاگابین برای تشنج : تیگابین یک داروی ضد تشنج است.  این دارو ممکن است دید رنگ ها را تا ۴۱ درصد کاهش دهد. البته باید توجه داشت که این علائم این اختلال ممکن است دائمی نباشد.
• نوروپاتی اپتیک ارثی لبر ( LHON ) : یک بیماری وراثتی نسبتا شایع در مردان است. این بیماری ممکن است علائم دیگری به همراه نداشته باشد و فقط درجه ای از کور رنگی را نشان دهد. که به کوری رنگ قرمز و سبز می انجامد.
• سندروم کالمن: بیماری ارثی است که باعث آسیب در غده هیپوفیز می شود. این بیماری می تواند منجر به مشکلات مربوط به جنسیت و یا حتی رشد اندام های محدود کند. کور رنگی نیز می تواند تنها یکی از علائم این سندروم باشد.

همچنین کور رنگی می تواند در نتیجه ی روند سالمندی ایجاد شود. اگر در روند سالمندی و پیری، سلول های مخروطی فرد دچار آسیب شوند، منجر به کور رنگی می شود. همینطور اگر آسیب مغزی و یا ضربه به سر در ناحیه ای از مغز که پردازش بینایی صورت می گیرد می تواند منجر به کور رنگی شود.

کور رنگی چه علائمی دارد؟

آیا برای شما پیش آمده است که اشیاء و محیط را آنطور که دیگران توصیف می کنند نبینید؟ یا وقتی در رنگ ها نظر می دهید با نظر دیگران تفاوت بسیار زیادی دارد؟

همانطور که گفتیم کور رنگی علائم خود را در تشخیص درست از رنگ ها نشان می دهد. با توجه به اینکه کور رنگی در نتیجه ی چه آسیبی ایجاد شده است می تواند علائم دیگری را به همراه داشته باشد.

مثلا پارکینسون یا ضربه به سر می تواند جنبه های مختلفی از توانایی های فرد را دچار آسیب کند.

انواع کوررنگی

کوررنگی انواع مختلفی دارد که شایع ترین آن ها ناتوانی در تشخیص رنگ سبز و قرمز از یکدیگر است. در چشم ۳ نوع سلول مخروطی وجود دارد که دارای رنگدانه های متفاوتی هستند و سلولهای مخروطی وقتی فعال می شوند که رنگدانه ها نور را جذب کنند. هرگونه اختلالی در این سلول ها و عملکرد آن ها و یا کم شدن تعداد  آن ها ممکن است  به ایجاد یکی از انواع کوررنگی منجر شود. نوع کوررنگی سبز – قرمز معمولا شایع تر است و فرد در تشخیص رنگ های سبز و قرمز دارای مشکل است. نقص دیگر کوررنگی آبی- زرد است. البته تست مناسبی برای تشخیص آن وجود ندارد. عدم تشخیص هیچ‌یک از رنگ‌ها یکی از گونه‌های بسیار نادر کوررنگی است، و در آن فرد اشیاء را همچون در فیلم‌ها و یا عکس‌های سیاه و سفید می‌بیند. کوررنگی انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عدم توانایی در تشخیص رنگ سبز و قرمز از یکدیگر است:

تک رنگ بینی یا مونوکروماسی(Monochromacy)

مونوکروماسی و یا کوررنگی کامل نوع نادری از این اختلال است که در آن هیچ‌یک از انواع سلول‌های مخروطی فعال نیستند و فرد قادر به تشخیص هیچ رنگی نیست؛ به این معنی که فرد اشیاء را مانند فیلم‌ها و یا عکس‌های قدیمی سیاه و سفید می‌بیند.

دو رنگ بینی یا دی‌کروماسی ( Dichromacy)

دی‌کروماسی در صورتی ایجاد می‌شود که یکی از سه نوع سلول مخروطی فاقد رنگ‌دانه باشد.

۱  – پروتانوپیا  یا سرخ کوری (protanopia): نوعی دی‌کروماسی است که در آن گیرنده‌های رنگ قرمز کاملاً غیرفعال می‌باشند. در این صورت فرد این رنگ را تیره و مایل به سبز می‌بیند.

۲ – دوترانوپیا یا سبزکوری(deuteranopia): شایع‌ترین نوع کوررنگی است که در آن گیرنده‌های رنگ سبز کاملاً غیرفعال می‌باشند. در این حالت فرد قادر به تشخیص دو رنگ سبز و قرمز از یک‌دیگر نیست.

۳ – تری ‌تانوپیاآبی‌کوری (tritanopia): نوع نادری از دی‌کروماسی است که در آن گیرنده‌های آبی کاملاً غیرفعال می‌باشند و فرد قادر به تشخیص این رنگ نیست.

اختلال در دید سه‌ رنگ

اختلال دید سه‌رنگ (Anomalous trichromacy) یکی از انواع شایع کوررنگی است که در آن هر سه نوع سلول مخروطی فعال هستند ولی در اثر جهش، تحریک‌پذیری یکی از آن‌ها نسبت به طیف نور تغییر یافته‌است.

۱  – پروتانومالی یا نادرست بینی رنگ سرخ Protanomaly: یکی از این حالات است که حساسیت گیرنده‌های رنگ قرمز تغییر می‌یابد و تشخیص دو رنگ قرمز و سبز (زیرا طول موج‌هایشان به هم نزدیک‌تر است) را برای فرد دشوار می‌کند.

۲ – دوترانومالی یا نادرست بینی رنگ سبز (Deuteranomaly): نوع بسیار شایعی از کوررنگی است که در آن تشخیص دو رنگ قرمز و سبز به علت کاهش حساسیت گیرنده‌های رنگ سبز دشوار می‌شود.

۳  – تری‌تانومالی یا نادرست بینی رنگ آبی (Tritanomaly): نوع نادری است که در آن حساسیت سلول‌های مخروطی فرد نسبت به رنگ آبی کاهش می‌یابد و فرد در تشخیص رنگ‌های زرد و آبی دچار مشکل می‌شود. برخلاف سایر گونه‌ها، تری‌تانومالی وابسته به جنس نیست و تعداد زنان و مردان مبتلا به آن همسان است.

چه کسانی باید تست کوررنگی را انجام دهند؟

آزمون کور رنگی باید در هر حرفه ای که دید دقیق رنگ ضروری است مثل برقکاران، طراحان، نقاشان، هنرمندان تجاری، تکنسین ها، وپرسنل تولید و بازاریابی خاص انجام شود.

تاثیر کوررنگی بر عملکرد شغلی یک فرد عمدتا بستگی به این دارد که آن شغل تا چه حد به درک رنگ نیاز دارد و شدت نقص کور رنگی وی چقدر است؟ در بسیاری از موارد، نگرانی در مورد اینکه کوررنگی باعث معلولیت شود،  بی مورد است. از آنجایی که کور رنگی از بدو تولد است، بسیاری از مبتلایان به کوررنگی از کمبود دید رنگی خود بی اطلاع هستند و زمانی که کور رنگی با فعالیت های روزمره زندگی تداخل کند، به آن پی می برند. گرچه هیچ درمانی برای کوررنگی وجود ندارد، در برخی موارد لنزهای تماسی رنگی خاصی توانایی فرد کوررنگ به درک تفاوت بین رنگهای  خاص را بهبود می بخشند.

درمان کور رنگی

یک آزمایش در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه واشنگتن و فلوریدا بر روی میمون ها انجام شده است. نتایج بدست آمده از ژن درمانی در میمون های دارای کور رنگی منجر به درمان آنها شده است.

اما برای ژن درمانی در انسان ها باید از روش های ایمن تر و مطمئنی استفاده شود. هنوز این روش برای استفاده در انسان ها تایید نشده است.

هنوز درمان کاملی برای کور رنگی وجود ندارد. با اینحال اغلب افراد دارای کور رنگی خود را با شرایط بینایی شان تطبیق می دهند. گرچه بیمار می تواند از فیلترهای رنگی یا لنزهای تماسی برای تشخیص بهتر رنگ ها استفاده کند. اپتومتریست ها اغلب برای بیمار یک لنز تماسی با تینت قرمز تجویز می کنند که روی چشم بیمار قرار داده می شود. این لنز به بیمار اجازه می دهد که از پس تست های خاصی که برای به دست آوردن شغل خاصی است، به خوبی بر بیاید. تاثیر پوشیدن این لنزها مانند استفاده از عینک های سبز- قرمز ۳ بعدی است.

بزن بریم تست کور رنگی را انجام بدیم…